Personeelsschaarste in de zorgsector is ondertussen een goed gekend probleem waarvoor klaarblijkelijk geen eenvoudige oplossing bestaat. In de media zagen we ondertussen al berichtgeving waarbij voorzieningen hele afdelingen moesten sluiten wegens personeelstekort. Om de omvang van dit probleem goed te kunnen inschatten, nam Vlozo in de loop van september en oktober 2022 een geanonimiseerde online bevraging af bij zijn leden. De verzamelde antwoorden geven een representatief beeld van de problematiek in onze sector en laten ons toe om onderbouwde oplossingen voor te stellen.
Op het moment van antwoorden had 20% van onze leden nog geen opnamestop in hun voorziening, maar overwogen ze die wel, terwijl 10% effectief al een opnamestop had ingevoerd. In bijna alle voorzieningen staan vacatures open. Zorgprofielen (verpleegkundigen, zorgkundigen, kinesisten en ergotherapeuten) zijn het meest gegeerd, maar in veel gevallen reageert gewoon niemand op openstaande vacatures. Uit de bevraging blijkt nochtans dat de werksfeer heel goed zit. We denken dat het vooral een kwestie is van ‘onbekend is onbemind’ en dat er gewoon te weinig mensen zijn die over de juiste diploma’s beschikken om in de zorg te werken. Er moeten niet alleen meer jongeren (en zij-instromers) kiezen voor een zorgopleiding, in de opleiding tot verpleeg- en zorgkundige moeten er ook meer stages gebeuren in de ouderenzorg. Hieronder bespreken we de bevragingsresultaten in meer detail.
Openstaande vacatures, afwezigheden en aanwervingsintenties
Vacatures staan open bij 94% van de voorzieningen. Spontaan solliciteren kan bij 98% van de voorzieningen, meestal voor alle functies en zeker voor zorgfuncties. Gemiddeld wil elke voorziening 3,0 VTE zorgpersoneel aanwerven en 0,9 VTE niet-zorg personeel; dit is ter compensatie van langdurig afwezig personeel (per voorziening gemiddeld 3,9 VTE zorg en 1,5 VTE niet-zorg personeel) en personeel dat tegen eind 2022 de voorziening zal verlaten (per voorziening gemiddeld 1,7 VTE zorg en 0,62 VTE niet-zorg). De nood aan nieuwe aanwervingen is dus een stuk groter bij het zorgpersoneel dan bij het niet-zorg personeel.
Oplossingen voor extra personeelsinzet
75% van de voorzieningen doet beroep op minstens een van volgende oplossingen om de zorgcontinuïteit te waarborgen; de percentages geven het aandeel voorzieningen dat van die oplossing gebruik maakt:
interim-zorgpersoneel: 64%
projectstaffing: 47%
zelfstandig zorgpersoneel met ondernemingscontract: 47%
Kritieke functies
Wanneer we het aantal sollicitanten per vacature als maat nemen voor het “kritiek” karakter van een functie, krijgen we onderstaand beeld. Hoe meer afwijking naar de rechterkant, hoe kritischer de functie.
Samengevat worden volgende functies beschouwd als meest “kritiek” (vacatures die lang blijven openstaan bij gebrek aan sollicitanten):
verpleegkundige (bij 80% van de respondenten)
zorgkundige (57%)
kinesist (43%)
ergotherapeut (33%)
Dit zijn allemaal zorgfuncties (gefinancierd via deel A1 of A2 van de basistegemoetkoming zorg, BTZ).
De niet-zorg functies worden als minder “kritiek” ervaren:
onderhoudspersoneel (“kritiek” bij 16% van de respondenten)
keukenpersoneel (18%)
administratief personeel (4%)
Het is dan frappant dat na de recente aanpassingen in de wetgeving flexijobs weliswaar toegelaten zijn in de zorgsector, maar alleen openstaan voor niet-zorgfuncties.
Struikelblokken
De vraag naar grootste struikelblokken bij aanwerving gaf volgend beeld:
Samengevat zijn dit dan de grootste struikelblokken bij aanwerving (die vaak tot altijd voorkomen bij N% van de respondenten):
niemand reageert op de vacature (84%)
de sollicitant heeft niet het juiste diploma (45%)
de sollicitant spreekt de taal niet (43%)
de verwachtingen van de sollicitant liggen te hoog (43%)
Mogelijke oplossingen
Om hieraan te verhelpen is er groot draagvlak (akkoord en helemaal akkoord bij N% van de respondenten) voor een aantal oplossingen:
Invoering flexijobs in de zorgsector (maar dan voor alle functieprofielen, niet alleen voor niet-zorg profielen): 86%
Alle stakeholders moeten werken aan een beter imago voor de sector: 94%
In de opleiding naar zorgberoepen moeten meer stages in de ouderenzorg gebeuren: 84%
Studenten moeten altijd en voor een onbeperkt aantal uren kunnen werken in een zorgvoorziening: 80%
Voor de volledigheid geven we hieronder de appreciatie voor alle voorgestelde oplossingen. De meest "gedragen" voorstellen zijn met een vinkje gemarkeerd.
Enkele oplossingen die tot nu toe soms werden aangehaald in beleidsadviezen, blijken toch niet zo gedragen te zijn door de sector als verwacht en werden met een "X" gemarkeerd (hogere vergoeding voor vrijwilligers, loslaten van de verpleegkundige permanentie, meer opleidingsmomenten voor personeelsleden). Vlozo zal zich dan ook richten op de hoger vermelde en aangevinkte oplossingen, die wel breed gedragen zijn bij zijn leden.
Als grootste troeven bij aanwerving rapporteren onze voorzieningen tenslotte:
het team heeft een “dynamische” geest: 53%
de voorziening zet sterk in op kwaliteit: 57%
goede werksfeer: 79%
Zoals we aangaven in de inleiding, zit het dus wel goed met de werksfeer. Onze voorzieningen zijn zich bewust van het belang van kwaliteit in de zorg en staan met een dynamische geest ook open voor innovatie.
