De Tijd publiceerde 'Vlaamse zorg wacht nog steeds op Godot' (23/09/2022) - een opiniestuk van gedelegeerd bestuurder Johan Staes over het ontbreken van een gevoel van urgentie, acties op de korte termijn en een coherente strategie op de lange termijn voor de Vlaamse ouderenzorg. Het volledige artikel kan u ook hier lezen.
Bij de start van het vorige politieke werkjaar had ik het in een eerder opiniestuk (De tijden veranderen, ook voor de ouderenzorg) over het Vlaamse Ouderenbeleidsplan (2020-2025) dat de toenmalige Vlaams minister voor Welzijn Wouter Beke (CD&V) in de steigers had staan. Ik vond dat dit tekortschoot als antwoord op de uitdagingen die de vergrijzing ons de komende decennia zal voorschotelen.
'Een hele generatie zorgpersoneel in de ouderenzorg gaat met pensioen en er staan veel te weinig nieuwe verpleegkundigen en zorgkundigen klaar om hun plaats in te nemen' zegt CEO Johan Staes van het Vlaams Onafhankelijk Zorgnetwerk (Vlozo)
Intussen is het plan nog steeds niet goedgekeurd door het Vlaams Parlement, door gebrek aan tijd om het grondig te bespreken in de commissie en de plenaire vergadering. Een plan dat het Vlaamse beleid rond ouderen vorm moet geven voor de periode 2020-2025 is in september 2022 dus nog steeds niet goedgekeurd.
Dat is ronduit verontrustend. Ik wil de betrokken politici in de Vlaamse Regering en in het Vlaams Parlement herinneren aan enkele fundamentele ontegensprekelijke feiten.
De inflatie en de dramatisch stijgende energiekosten hebben een negatieve impact op alle Vlaamse voorzieningen, waaronder alle ouderenzorgvoorzieningen en niet alleen de woonzorgcentra en de assistentiewoningen. Het uitbaten van deze voorzieningen en het aanbieden van zorg wordt met de dag duurder en dat legt een zware hypotheek op de toekomst van de voorzieningen en op hun mogelijkheid om kwaliteitsvolle zorg aan te bieden. Bij gebrek aan voldoende ondersteuningsmaatregelen van onze overheden kunnen ze vandaag niet anders dan minstens een deel van de stijgende kosten doorrekenen aan gebruikers en bewoners. Het wordt steeds moeilijker om kwaliteitsvolle en betaalbare zorg aan te bieden.
Personeelstekort
Op de lange termijn wordt de Vlaamse ouderenzorg geconfronteerd met een spectaculair groeiende zorgnood en dito personeelstekort. Volgens een recente studie van het Federaal Planbureau doet de vergrijzing het aantal mensen dat in collectieve huishoudens (residentiële ouderenzorg) woont toenemen. ‘Hun aantal in de rusthuizen zal vanaf 2030 toenemen en verdubbelen tegen 2070, ervan uitgaande dat het aandeel van de personen (volgens leeftijd) in collectieve huishoudens constant blijft.’
De veronderstelling dat het aandeel van de personen in de residentiële ouderenzorg constant blijft, is op zijn zachtst gezegd optimistisch. De zorgbehoefte van ouderen neemt de komende jaren en decennia namelijk alleen maar toe. De prognoses rond bijvoorbeeld dementie, geformuleerd in het ontwerp van Vlaams Dementieplan 2021-2025 - dat ook nog steeds niet is goedgekeurd door het Vlaams Parlement - zijn duidelijk. ‘Vlaanderen en het Brussels Gewest tellen momenteel ongeveer 141.000 mensen met een vorm van dementie. We voorzien dat dit in 2070 naar 254.000 zal evolueren, bijna een verdubbeling.’
De cruciale vraag is dan hoe het staat met het aantal zorgprofessionals om die groeiende zorgnood bij een groeiend aantal ouderen het hoofd te bieden. Ook daar is de situatie precair, vandaag, maar vooral voor de toekomst. Uitbaters van ouderenzorgvoorzieningen kunnen nu al de vacatures voor verpleegkundigen en zorgkundigen amper invullen, maar we moeten ook rekening houden met een sterk groeiend personeelstekort in de komende decennia. Een hele generatie zorgpersoneel in de ouderenzorg gaat met pensioen en er staan veel te weinig nieuwe verpleegkundigen en zorgkundigen klaar om hun plaats in te nemen.
Nederland
The Economist schreef deze zomer een zeer ontnuchterend artikel over de ouderenzorg. Daarin wordt verwezen naar prognoses in Nederland. Daar verwacht men dat het aandeel van het bruto binnenlands product (bbp) dat aan ouderenzorg gespendeerd wordt tegen 2050 kan verdubbelen bij ongewijzigd beleid. Tegen 2050 zou tot 33 procent van de actieve bevolking moeten werken in de zorg om de verwachte noden te kunnen lenigen. Vandaag is dat in Nederland bijna 15 procent. Net als in België, volgens het statistisch bureau Statbel. Conny Helder, de Nederlandse minister voor Langdurige Zorg en Sport, verklaarde in juli dan ook dat business as usual geen optie is en dat de ouderenzorg grondig moet herdacht worden.
De prognoses in Nederland voor de ouderenzorg verschillen, gezien onze geografische nabijheid en demografische gelijkenissen, wellicht niet veel van die in Vlaanderen. Ook hier is business as usual uit den boze. Voor acties op de korte termijn en een strategie op de lange termijn is het in Vlaanderen echter wachten op Godot.
