De discussies over euthanasie bij personen met dementie laaiden de afgelopen week opnieuw op. Johan Staes reflecteerde erover met ethicus Simon Godecharle. Knack publiceerde het artikel 'Wedstrijd in de Wetstraat over ethische thema’s? Toch is er weinig echte dialoog' (06/03/2024).
Het volledige artikel kan u ook hier lezen.
We zijn allemaal ooit patiënt, cliënt of bewoner. Laat ons luisteren, we hebben elkaar veel te leren’, schrijven Johan Staes en Simon Godecharle naar aanleiding van de recente opflakkering van het debat over euthanasie bij dementie.
Euthanasie bij dementie: een heet hangijzer. Onlangs bracht Barbara Ceuleers een sterke getuigenis over de euthanasie van haar vader, oud-VRT-baas Jan Ceuleers. Hij leed aan dementie en heeft euthanasie gevraagd en gekregen wanneer hij nog wilsbekwaam was. “Ik stond voor de volle honderd procent achter zijn keuze voor euthanasie, maar waarom moest papa al zo vroeg sterven?” vraagt Barbara zich af.
We staan anno 2024 voor bijzonder fundamentele, complexe en gevoelige vragen in de zorg, zowel over euthanasie als over andere thema’s. Mag ik zelf beslissen over het einde van mijn leven? Hoeveel mag een mensenleven kosten? Welke investeringen gaan we echt realiseren? Hoe kunnen we de zorg betaalbaar, toegankelijk en menswaardig houden?
De verkiezingen komen eraan. Een wedstrijd barst opnieuw los, ook in de wetstraat. Partijen die ten strijde trekken om nieuwe wetten te maken: het is altijd voer voor spektakel. Euthanasie bij dementie zal een van de kernthema’s zijn.
Laat dit nu net een thema én een tijd zijn waarbij we vooral moeten luisteren in de plaats van roepen.
Een samenleving vereist een ‘samenspreken’. En toch merk je dat er weinig echte dialoog is. In een wereld waar men steeds meer een eenvoudig antwoord wil op een complexe vraag, verliezen we elkaar uit het oog. Iedereen en alles moet dan in hokjes en die hokjes doen we snel op slot.
Luisteren is zeer belangrijk. Er is namelijk een sterke correlatie tussen luisteren en spreken. Als je niet meer oprecht kan luisteren, dan verlies je het vermogen om echt te spreken. Goede sprekers zijn goede luisteraars. Beleid ontstaat door oprecht te luisteren, niet door alleen strategisch aan te vallen of te analyseren in mooie vergaderzalen.
Verschillende partijen zijn betrokken en verdienen allemaal een gelijkwaardige stem: mensen met dementie, hun naasten, artsen, verpleegkundigen, zorgverleners, beleidsmakers, … . Zorg gaat niet over wij en zij. Zorg gaat over ons allemaal. We zijn allemaal ooit patiënt. We hebben allemaal iemand in onze intieme kring die zorg nodig heeft. Een chronische ziekte, een psychiatrische kwetsbaarheid, een beperking, nood aan ondersteuning thuis: het kan ons allemaal overkomen. En toch merk je in onze samenleving weinig echt ‘samenspreken’ als het gaat over zorg en ethiek.
Waardevolle zorg is iets dat je maakt in de praktijk. Dit gaat verder dan enkele vage waarden op een poster of een waardengedreven beleid. Zolang je waarden niet vertaalt in de praktijk, blijven ze enkel theorie. Waarden worden waardevol als je ze kan ervaren in de praktijk. Wanneer je ze kan proeven, ruiken, horen, voelen en zien.
Wanneer we het beleid over euthanasie bij dementie willen aanscherpen, moeten we ook hier oprecht luisteren én waardevolle zorg in de praktijk mogelijk maken. Alleen woorden helpen niet.
Als je blijft doen wat je altijd gedaan hebt, zal je blijven krijgen wat je altijd gekregen hebt. En net dat werkt niet meer. Verandering vraagt moed, ondernemerschap, een helder moreel kompas en een duidelijke strategie vanuit ambitie. We zijn allemaal ooit patiënt, cliënt of bewoner. Laat ons luisteren, we hebben elkaar veel te leren.
Simon Godecharle is ethicus en moraalfilosoof.
Johan Staes is gedelegeerd bestuurder Vlozo.
